Nikè van Samothrake
Artiste inconnu
De Nikè van Samothrake (Oudgrieks Νίκη τῆς Σαμοθράκης / Níkê tês Samothrákês) is een hellenistisch marmeren beeld dat de godin van de overwinning Nikè voorstelt.
De beeldhouwer is niet met zekerheid bekend. De stijl is die van de School van Rodos en men vermoedt dat het standbeeld werd gemaakt door de beeldhouwer Pythokritos. Deze beeldhouwer was rond 200 v.Chr. werkzaam.
Het beeldhouwwerk staat sinds 1884 tentoongesteld in het Louvre in Parijs. Het is een van de beroemdste beelden uit de klassieke oudheid en een van weinige die in oorspronkelijk Griekse vorm, en niet via Romeinse kopieën, is overgeleverd.
Ontdekking en geschiedenis Het beeld werd in stukken gevonden op 15 april 1863 op het Egeïsche eiland Samothrake door de Franse viceconsul van het Ottomaanse Rijk en amateurarcheoloog Charles Champoiseau. Champoiseau identificeerde de buste en het lijf als een voorstelling van Nikè, die meestal wordt afgebeeld als een gevleugelde vrouw. De fragmenten werden ter plaatse samengevoegd en in 1863 naar het Louvre verstuurd.
In 1873 en 1875 deed een Oostenrijks archeologisch team verdere opgravingen in het gebied. Dit team vond meer fragmenten en twee vingers. Deze werden naar het Kunsthistorisch Museum van Wenen overgebracht.
In 1879 vond Charles Champoiseau grote stukken grijs marmer die dienden als voetstuk (in de vorm van de voorsteven van een schip) van het standbeeld, een voorstelling die men ook terugvindt op tetradrachmes van Demetrios Poliorketes geslagen na zijn overwinning op Ptolemaios I bij Salamis op Cyprus in 306 v.Chr. Het beeld werd daarom hersteld naar dit voorbeeld, namelijk met een trompet in de hand. Toen Jean Charbonneaux echter tijdens opgravingen in 1950 de rechterhand ontdekte, sprak deze vondst de reconstructie tegen: de hand was namelijk bijna volledig geopend en had gestrekte vingers. Men realiseerde zich kort na 1950 dat de twee vingers die in het Kunsthistorisch Museum van Wenen werden bewaard toebehoorden aan de rechterhand.
Dankzij de verschillende opgravingen en reconstructies kwam men tot de conclusie dat het standbeeld op een rechthoekige verhoging stond. Deze verhoging kijkt uit over de Egeïsche Zee en staat aan het uiteinde van het terras op de zijkant van een heuvel die uitstak boven het theater van het heiligdom van de Grote Goden van Samothrake. Het was ontworpen om in driekwart profiel van links bekeken te worden, want de rechterzijkant is grof afgewerkt. Een replica van gips bevindt zich in het museum bij de originele locatie van het heiligdom van de Grote Goden van Samothrake.
Met behulp van de verschillende originele stukken maakte men in 1884 in het Louvre een gespiegeld afgietsel van de rechtervleugel van het beeld, en tevens reconstructies van de linkerborst en de rug van de buste.
Beeldhouwstijl Het beeld werd gemaakt tijdens de hellenistische periode (323 v.Chr.-30 v.Chr.). Tijdens deze periode evolueerde de Oud-Griekse beeldhouwkunst, door zijn contact met het oosten, in de richting van meer realisme, individualisme en naturalisme. De kunstenaars wilden het typische, het menselijke van figuren weergeven en beeldden dus 'echte' mensen uit. De beeldhouwers streefden er ook naar om een bepaald gevoel (pathos) weer te geven. Vrouwelijke beelden toonden in deze periode zonder schroom hun naaktheid.